تاریخچه و معرفی دانشگاه شهیدبهشتی
دانشگاه شهيد بهشتي در بهمن ماه سال 1338 تأسيس شد. اساسنامه دانشگاه در نهصد و نود و هشتمين جلسه شوراي فرهنگ وقت به تصويب رسيد. عليرغم افتتاح رسمي در اسفندماه 1339، پذیرش دانشجو در مهرماه 1339 و توسط دانشکدههای معماري و شهرسازي و علوم بانکداري که اولين دانشکده‌هاي دانشگاه بودند انجام شد.
تاریخچه دانشگاه قبل از انقلاب اسلامی
پس از انتصاب دکتر علی شیخالاسلام به ریاست دانشگاه - برای مدت پنج سال- اعضاء هیأت مؤتمنین دانشگاه با ریاست وزیر دربار، منصوب گردیدند. این هیأت اولین اساسنامه دانشگاه را در تاریخ 8/8/1339 در پنج فصل تهیه نمود. به موجب ماده ۵ اساسنامه مذکور، اساسنامه هیأت امناء دانشگاه نیز در سه فصل با ۱۷ ماده و ۶ تبصره منضم به آن تصویب شد. اساسنامه دانشگاه تا پنج سال بعد یعنی تا سال ۱۳۴۴به جز در موارد ضروری غیر قابل تغییر بود. اعضای هیأت امناء عبارت بودند از: وزیر فرهنگ، مدیر کل بانک مرکزی ایران، رئیس اتاق بازرگانی تهران، مدیر عامل بنیاد پهلوی، یک نفر نماینده مجلس سنا، دو نفر نماینده مجلس شورای ملی، حداقل سه نفر از شخصیتهای علمی و اقتصادی کشور و رئیس دانشگاه ملی ایران.
به استناد مندرجات فصل دوم اساسنامه هیأت امناء، وظائف هیأت امناء در چهار ماده و یک تبصره به شرح زیر اعلام شد:
ماده ۱۳- تهیه و تنظیم اساسنامه دانشگاه برای ارائه به مقامات صلاحیتدار؛
ماده ۱۴- تشویق اشخاص و موسسات در جهت حمایت مالی و علمی از دانشگاه؛
ماده ۱۵- پس از تأسیس دانشگاه ملی، رسیدگی و تصویب بودجه دانشگاه و نظارت بر امور مالی دانشگاه و اهتمام در پیشرفت و توسعه آن؛
ماده ۱۶- افتتاح حسابهای جاری در بانکها و پرداخت آنها.
با توجه به اینکه تغییر در مفاد بندهای اساسنامه دانشگاه بعد از انقضاء پنج سال مجاز بود، با تغییر اولین رئیس دانشگاه و ایجاد وزارت علوم و آموزش‌عالی و تحولات دیگری که در روند امور جاری به وجود آمد، تغییراتی در اساسنامه ایجاد شد.
اسناد و مدارک موجود، نشان میدهد که اعضای هیأت امناء در این سالها جلسات عادی و فوق‌العاده خود را در محل دربار و یا دبیرخانه دانشگاه برای تمشیت امور و سیاستگذاری در زمینههای مختلف تشکیل میدادند. تصویب بودجههای سالانه، تأسیس دانشکدههای پزشکی، زبانهای خارجی، علوم، دندانپزشکی، حقوق جزا و استخدام، به‌کارگیری مشاوران اداری، افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو، بسط و گسترش سازمان اداری دانشگاه، تأمین منابع مالی، احداث بناهای جدید در اراضی تخصیصی و تصویب آئین‌نامهها از جمله مهمترین اقداماتی است که از طریق تصمیمها و مصوبههای هیأت امناء بر مبنای اساسنامه تغییر یافته صورت گرفته است.
در سال ۱۳۴۸، اساسنامه دانشگاه و اساسنامه هیأت امناء با هم تلفیق گردید و اساسنامه جدید تحت عنوان اساسنامه دانشگاه ملی ایران بدون فصل‌بندی و در قالب ۱۶ ماده و ۶ تبصره تنظیم و به تصویب شاه رسید. با توجه به استقرار دانشگاه و بسط و گسترش آن در محل جدید در ماده دوم این اساسنامه مرکز اصلی دانشگاه (اوین) قید شده است و در ماده سوم آن، دانشگاه ملی ایران موسسهای غیر انتفاعی و از لحاظ مالی، اداری و آموزشی مستقل و دارای شخصیت حقوقی و هدف آن «پیشبرد دانش و فرهنگ و تربیت نیروی انسانی آزموده و کمک به رشد و توسعه و تحول علمی کشور» معرفی گردیده است.
تغییر عنوان شورای استادان به شورای دانشگاه، تغییر دیگری بود که در ماده چهار اساسنامه جدید به وجود آمد.
ماده هفتم این اساسنامه، وظائف و اختیارات هیأت امناء را به شرح زیر تعیین کرده است. ماده هفتم _ وظائف و اختیارات هیأت امناء به شرح زیر است:
۱- تعیین خط مشی کلی دانشگاه در جهت تأمین نیازهای کشور؛
۲- تصویب بودجه دانشگاه که توسط رئیس دانشگاه پیشنهاد میشود؛
۳- تصویب حسابها و ترازنامههای سالانه دانشگاه؛
۴- جلب کمک مالی بخش خصوصی و دانش پروران متمکن؛
۵- تصویب مقررات استخدام معلمان و اعضای هیأت علمی غیر ایرانی در حدود مقررات مملکتی؛
۶- تصویب آئیننامههای استخدامی و مالی و معاملات دانشگاهی؛
۷- قبول یا رد هبه و هدایایی که به دانشگاه پیشنهاد میشود؛
۸- تصویب اخذ وام از منابع داخلی و خارجی در حدود مقررات مملکتی؛
۹- تصویب پیشنهاد شورای دانشگاه دایر بر اعطای درجات افتخاری دانشگاهی؛
۱۰- تنظیم و تصویب آئین نامه داخلی هیأت امناء.
تبصره-هیأت امناء در اجرای وظائف خود، مقررات و قوانین مملکتی را رعایت می‌نماید.
وظائف و اختیارت هیأت امناء در اساسنامه جدید در مقایسه با وظائف مندرج در اساسنامه اولیه دانشگاه، حکایت از آن دارد که، علاوه بر وسعت دامنه تصمیمات برای رفع نیازهای مالی و آموزشی دانشگاه، اعضای هیأت امناء از اختیارات و امکانات بیشتری برخوردار گردیدها‌ند.
آخرین متن موجود که به عنوان اساسنامه دانشگاه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی موجود می‌باشد، اساسنامهای است که در ۱۷ ماده و ۶ تبصره تنظیم و تصویب شده و آخرین ماده آن صریحاً به ملغی شدن اساسنامههای قبلی و هیأت امناء دانشگاه ملی ایران و جایگزینی اساسنامه جدید اشاره دارد.
بر اساس ماده ۵ این اساسنامه، تعداد اعضای هیأت امناء ۱۱ نفر است. در این اساسنامه، شرکت رئیس دانشگاه در جلسات بدون حق رای تعیین شده است.
وظائف و اختیارت هیأت امناء در ماده هفتم این اساسنامه به شرح زیر اعلام شده است:
1- پیشنهاد انتخاب رئیس دانشگاه؛
2- تائید پیشنهاد رئیس دانشگاه در مورد انتخاب معاونین دانشگاه؛
3- تصویب سازمان دانشگاه که از طرف رئیس دانشگاه پیشنهاد میشود؛
4- تصویب بودجه دانشگاه که پیشنهاد آن به وسیله رئیس دانشگاه به عمل می‌آید؛
5- تصویب حسابها و ترازنامه سالانه دانشگاه، نظارت بر امور مالی دانشگاه و اهتمام در پیشرفت و توسعه آن؛
6- جلب کمک بخش خصوصی؛
7- تصویب مقررات استخدامی کارکنان دانشگاه؛
8- تصویب مقررات مربوط به استخدام معلمان و اعضای هیأت علمی غیر ایرانی در حدود مقررات مملکتی؛
9- تصویب آئیننامههای مالی و معاملات دانشگاه؛
10- تصویب هر نوع تأسیس و توسعه یا انحلال واحدها و مراکز علمی و آموزشی دانشگاه؛
11- تصویب آئین‌نامه مالی و معاملات دانشگاه؛
12- قبول یا رد هبه و هدایایی که به دانشگاه پیشنهاد میشود؛
13- تصویب اخذ وام از منابع داخلی و خارجی در حدود مقررات مملکتی؛
14- تصویب پیشنهاد شورای دانشگاه دائر بر اعطای درجات افتخاری؛
15- تعیین میزان شهریه دانشجویان و تصویب آیین‌نامه وصول آن؛
16- تنظیم و تصویب آیین نامه داخلی هیأت امناء.
تبصره: هیأت امناء در انجام وظایف خود مقررات و ضوابط مملکتی را رعایت خواهد نمود.
تصویب اولین نمودار سازمانی دانشگاه در تاریخ 10/۲/۱356، شکل‌بندی جدید سازمانی دانشگاه، افزایش دانشکدههای دانشگاه به ۹ دانشکده، افزایش رشتهها و گروههای آموزشی، ادامه احداث ساختمانها و تجهیز بیمارستانها و مراکز درمانی از جمله مهمترین اقداماتی است که در اجرای مصوبات هیأت امناء دراین مرحله صورت پذیرفته است.
به طور کلی، تأسیس هیأت امناء دانشگاه با توجه به منشاء صدور احکام انتصابی اعضای آن و پیوندهای سازمانی، سیاسی و اقتصادی هر یک از ایشان، تاثیراتی بر روند رشد دانشگاه داشته است. اجرایی‌شدن تصمیمات هیأت امناء در بخشهای آموزشی، پژوهشی، اداری و مالی و عمرانی گشایشهایی به وجود آورد و جذب اعضای هیأت علمی نیز آسانتر شد، به طوری که دانشگاه ظرف مدت ۱۸ سال، به یکی از مهمترین کانونهای آموزش‌عالی کشور تبدیل گردید.
تاریخچه دانشگاه پس از انقلاب اسلامی
دانشگاه ملی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با تصویب شورای انقلاب به موجب تبصره ۳۶ قانون بودجه سال ۱۳۵۸ مصوب ۲۵/۵/1358، دولتی گردید و با عنایت به بند الف تبصره مذکر هیأت امناء دانشگاهها منحل شدند و به جای آنها، هیأت امناء در وزارت فرهنگ و آموزش‌عالی به وجود آمد. بر این اساس، از آن تاریخ به بعد کلیه مسائل اداری، مالی و استخدامی دانشگاهها از این مسیر، سیاستگذاری شده و تصمیمات متخذه به صورت متمرکز جهت اجرا به دانشگاهها ابلاغ می‌شدند. گرچه، این روند تا سال ۱۳۶۹ ادامه داشت، در روزهای پایانی سال ۱۳۶۷ و طی جلسات ۱۸۱ و ۱۸۲ مورخ ۹ و 23/12/1367، در شورای‌عالی انقلاب فرهنگی قانونی تحت عنوان «قانون تشکیل هیأتهای امناء دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی» به تصویب رسید که مواد ۸ و ۹ و ۱۰ این قانون، پس از طرح در مجلس شورای اسلامی و تصویب نهایی، لزوماً به مرحله اجرا در می‌آمد. بالاخره در تاریخ ۲۶/۱۲/۱۳۶۹یعنی حدود دو سال بعد، قانون نحوه انجام امور مالی و معاملاتی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی در قالب ۱۰ ماده و ۲ تبصره در مجلس شورای اسلامی به تصویب نهایی رسید و در آغاز سال ۱۳۷۰ به مرحله اجرا درآمد. همچنین به موجب تبصره ماده ۹ این قانون، ترکیب هیأت امناء و به طور کلی مصوبات اخیرالذکر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی نیز تأیید گردید. بر این اساس از ابتدای سال ۱۳۷۰ وزارت فرهنگ و آموزش‌عالی نسبت به تشکیل هیأت امناء در دانشگاهها با ترکیب مندرج در مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی به صورت منطقهای در سطح کشور اقدام نمود. دانشگاه ملی که از سال ۱۳۶۲ به نام دانشگاه شهید بهشتی شناخته میشد، همراه با ۷ دانشگاه و مرکز آموزش عالی دیگر در زمره هیأت امناء منطقه ۳ دانشگاههای تهران در نظر گرفته شد. وظائف و اختیارت هیأت امناء مذکور به شرح زیر تعیین شد.
ماده ۷ - وظائف و اختیارت هیأت امناء؛
الف - تصویب آئین‌نامه داخلی؛
ب - تصویب سازمان اداری موسسه براساس ضوابطی که به پیشنهاد وزارتخانههای مربوطه با هماهنگی سازمان
امور اداری و استخدامی به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد رسید؛
ج - بررسی و تصویب بودجه تفصیلی موسسه که از طرف رئیس موسسه پیشنهاد میشود؛
د - تصویب بودجه تفصیلی موسسه؛
ه - تصویب حسابها و ترازنامه سالانه موسسه؛
و - تصویب نحوه وصول درآمدهای اختصاصی و مصرف آن؛
ز - تعیین حسابرس و خزانهدار برای موسسه؛
ح - کوشش برای جلب کمکهای بخش خصوصی و عواید محلی اعم از نقدی، تجهیزاتی، ساختمانی با رعایت
ضوابط مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی؛
ط - تصویب آئیننامههای مالی و معاملاتی که بر حسب مورد پس از تائید وزارتخانه مربوطه قابل اجرا می‌باشد؛
ی - پیشنهاد میزان فوق‌العادههای اعضای هیأت علمی و غیر هیأت علمی (کارشناسان و تکنیسینها) که بر
حسب مورد پس از تأیید وزارتخانههای فرهنگ و آموزش عالی و یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قابل
اجرا می‌باشد؛
ک - تعیین نحوه اداره واحدهای تولیدی، خدماتی، کارگاهی و بهداشت و درمانی موسسه در چارچوب ضوابطی
که به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید؛
ل - تعیین میزان پرداخت حق‌التحقیق، حق‌التدریس، حق‌الترجمه، حق‌التالیف و نظایر آن؛
م - بررسی گزارش موسسه که از طرف رئیس موسسه ارائه میشود؛
ن - تصویب مقررات استخدامی اعضای هیأت علمی موسسه که به منظور هماهنگی پس از تائید وزارتخانه
مربوطه قابل اجرا خواهد بود.
هیأت امناء مشترک تا سال ۱۳۷۴ همچنان به تصمیم‌گیری و سیاستگذاری در قالب وظائف و اختیارت فوق، ادامه دادند. با توجه به تصویب هیأت ممیزه مستقل، دانشگاه شهید بهشتی هیأت امناء مستقل پیدا کرد و اولین جلسه آن در محل دفتر رئیس دانشگاه، سرانجام در تاریخ ۱۵/۵/۱۳۷۴ پس از تعیین اعضای هیأت امناء جدید با ترکیب زیر تشکیل شد:
۱ - دکتر سید محمدرضا هاشمی گلپایگانی وزیر فرهنگ و آموزش عالی رئیس هیأت امناء؛
۲ - دکتر هادی ندیمی رئیس دانشگاه و دبیر هیأت امناء؛
۳ - دکتر محمد سلیمانی؛
۴ - دکتر گودرز افتخار جهرمی؛
۵ - دکتر حسین نمازی؛
۶ - دکتر محسن نوربخش؛
۷ - دکتر حسن حبیبی.
از زمان تأسيس دانشگاه کلیه فعاليت‌هاي علمي، آموزشي و پژوهشي تا انقلاب فرهنگي با نام «دانشگاه ملي ايران» پي‌گيري مي‌شد. در خرداد ماه سال 1362 ستاد انقلاب فرهنگي وقت با تغيير نام دانشگاه از «ملي ايران» به «شهيد بهشتي» موافقت کرد.
در سال 1364، براساس مصوبه دولت جمهوري اسلامي مبني بر تأسيس وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکي، مراکز درماني و دانشکده‌هاي پزشکي و پيراپزشکي از دانشگاه منفک و با نام دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي فعاليت خود را آغاز کردند.
دانشگاه شهید بهشتی با 53 سال سابقه فعالیت مستمر علمی، آموزشی و پژوهشی با داشتن حدود 75 هکتار فضاي آموزشي، کمک آموزشي و طبيعي در بهترين منطقه شمال غربي تهران بزرگ قرار گرفته است .
دانشگاه شهید بهشتی هم اکنون با امکانات آموزشي و پژوهشي مناسب و با ارائه شيوه‌هاي نوين آموزشي، تربيت نيروهاي متخصص جوان کشور را بر عهده دارد. این دانشگاه دارای کادر مجرب و متخصص متشکل از 690عضو هيأت علمي ثابت تمام وقت و با همين تعداد عضو هيات علمي مدعو است.
دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه عبارتند از:
دانشکدههای علوم انسانی
دانشکده ادبیات و علوم انسانی؛
دانشکده حقوق؛
دانشکده الهیات و ادیان.
دانشکدههای علوم اجتماعی و رفتاری
دانشکده مدیریت و حسابداری؛
دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی؛
دانشکده علوم اقتصادی؛
دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزش.
دانشکدههای علوم پایه
دانشکده علوم زمین؛
دانشکده علوم ریاضی؛
دانشکده علوم زیستی؛
دانشکده شیمی؛
دانشکده فیزیک.
دانشکدههای فنی مهندسی
دانشکده معماری و شهرسازی؛
دانشکده مهندسی انرژی و فناوری‌های نوین؛
دانشکده مهندسی هسته‌ای؛
دانشکده مهندسی برق؛
دانشکده علوم و مهندسی کامپیوتر؛
دانشکده مهندسی آب و محیط زیست؛
دانشکده مهندسی مکانیک و انرژی.
پژوهشکده‌ها
پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی؛
پژوهشکده لیزر و پلاسما؛
پژوهشکده علوم محیطی؛
پژوهشکده خانواده؛
پژوهشکده اعجاز قرآن؛
پژوهشکده علوم شناختی و مغز؛
پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری؛
پژوهشکده فضاهای مجازی؛
پژوهشکده مطالعات منطقهای.
مراکز تحقیقاتی
مرکز کرسی حقوق بشر،صلح و دموکراسی؛
مرکز اسناد و تحقیقات؛
مرکز تحقیقات شناسایی و آنالیز مواد شیمیایی؛
مرکز رشد واحدهای فناوری؛
مرکز تحقیقات وقف؛
مرکز سنجش از دور و GIS؛
مرکز تحقیقات اسلامی؛
مرکز استحصال آب از منابع آب غیر متعارف؛
مرکز تحقیقات پروتئین.
مرکز علمی و تحقیقاتی دانشگاه و همچنين قطب‌هاي علمي جغرافيا، کاتاليست، مطالعات خاورميانه و جهاني شدن، فوتونيک با گرايش ليزر، تاريخ ادبيات فارسي، خانواده، برنامه‌ريزي شهري و طراحي شهري در بافت‌هاي با ارزش و قطب ساختارهاي جبري و منطقي در رياضيات گسسته و کاربردهاي آن، از واحدهاي تخصصي هستند که در زمينه‌هاي مورد علاقه خود بطور گسترده فعاليت مي‌نمايند.
فعاليت‌هاي جاري دانشگاه توسط 5 معاونت آموزشي و تحصيلات تکميلي، دانشجویي، فرهنگي و اجتماعی پژوهشي و فناوري و اداري مالي و مرکز فناوري اطلاعات و ارتباطات و مديريت هاي تابعه با فعاليت اداري بيش از 1000 کارمند مجرب هماهنگ و تنظيم مي‌شود.
تربيت بيش از 50000 دانش آموخته در مقاطع مختلف تحصيلي، تقديم 130 شهيد بزرگوار دفاع مقدس و شهید شهریاری به انقلاب اسلامی، برگزاري ده‌ها کنگره، کنفرانس، سمينار و همايش علمي بين‌المللي، منطقه‌اي و کشوري، برگزاري اولين جشنواره فرهنگ ملل، معرفي ده‌ها استاد، پژوهشگر، مدير پژوهشي مخترع و مکتشف نمونه در سطح کشور، ابتکار برگزاري جشن‌هاي ازدواج دانشجوئي، اعطاي دکتراي افتخاري به مرحوم استاد بيرشک و.... برگ‌هاي زريني از افتخارات بي‌شمار دانشگاه شهيد بهشتي هستند.
