یادداشت های ویژه

روز جهانی دیابت

دکتر ویدا ودودی مفید
رئیس اداره بهداشت و درمان دانشگاه شهید بهشتی
 
دیابت یکی از شایعترین بیماری های مزمن غیرواگیر است. بیش از ۱۴۰ میلیون نفر در جهان به آن مبتلا هستند. شیوع دیابت در تمامی کشورها مخصوصاً کشورهای در حال توسعه رو به افزایش است و به جرات می توان آن را به عنوان مهمترین چالش بهداشتی قرن ۲۱ به حساب آورد. بر اساس آمار موجود در ایران بیش ازسه میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند و ۲۰ درصد افراد بالای ۳۰ سال (بین 4.5 تا ۵ میلیون نفر )یا دیابت دارند یا در معرض خطر ابتلای به آن می باشند. سازمان جهانی بهداشت پیش بینی می کند که تا سال ۲۰۳۰ دیابت هفتمین علت مرگ در جهان خواهد بود.
دیابت و عوارض آن به مبتلایان و خانواده های آنها و برای سیستم بهداشتی و اقتصاد ملی زیان اقتصادی قابل توجهی به همراه می آورد. بنابراین برنامه ریزی و اقدام جهت پیشگیری ، تشخیص و درمان دیابت یک هدف و راهبرد ملی محسوب می شود.
دیابت چیست؟
گلوکز قندی است که بدن به عنوان سوخت اصلی از آن استفاده می کند. بعد از دریافت،هضم و جذب غذا بخشی از آن به صورت گلوکز وارد جریان خون می‌شود. غده پانکراس انسولین را تولید و ترشح می کند و انسولین کمک می کند گلوکز وارد سلولهای بدن شده و با سوختن آن انرژی مورد نیاز سلول حاصل می گردد. دیابت بیماری است که در اثر ناتوانی در تولید انسولین ، کاهش یا عدم اثر انسولین در بدن ایجاد میشود.
انواع اصلی دیابت:
دیابت نوع ۱ که ۵ تا ۱۰ درصد افراد مبتلا را به خود اختصاص می‌دهد بیماری است که پانکراس قادر به تولید انسولین نمی باشد . بیشتر در بچه ها و بالغین جوان دیده می شود و مبتلایان می بایست انسولین را به صورت تزریقات روزانه دریافت نمایند.
دیابت نوع ۲ که ۹۰ تا ۹۵ درصد از کل موارد ابتلا را به خود اختصاص می‌دهد بیماری است که یا ترشح انسولین از پانکراس کاهش یافته و یا انسولین مترشحه نمی تواند وظایف خود را به خوبی انجام دهد و سلول ها نسبت به عملکرد انسولین مقاومت می کنند. این نوع دیابت بیشتر در سنین بالا و معمولاً همراه با چاقی دیده می شود.
عوامل خطر دیابت نوع ۲ :
- چاقی و اضافه وزن - سابقه خانوادگی دیابت - سن بالای ۴۵ سال - سابقه به دنیا آوردن نوزاد بالای ۴ کیلو گرم - سابقه دیابت حاملگی - عدم فعالیت بدنی - بالا بودن چربی خون و فشار خون - سابقه قند خون بالاتر از حد طبیعی(110تا 126 میلی گرم در دسی لیتر)
مرحله پیش دیابت: در این حالت قند خون فرد بالاتر از میزان طبیعی بوده معمولاً علایم مربوط به دیابت مشاهده نمی‌شود و بر اساس نتیجه آزمایش قند خون می توان آن را تشخیص داد.
علائم هشداردهنده ابتلا به دیابت: - پر ادراری - پرخوری - پرنوشی - احساس خستگی زیاد
تشخیص دیابت با آزمایش قند خون و قند خون بعد از غذا و هموگلوبینA1C می باشد.
پیشگیری از دیابت را می‌توان مانند هر بیماری دیگر در سطح اولیه ، ثانویه و ثالثیه انجام داد. پیشگیری اولیه شامل اقدامات لازم جهت جلوگیری از بروز دیابت در افراد در معرض خطر با بهبود شیوه زندگی ، افزایش تحرک بدنی و رعایت تغذیه صحیح و کم کردن وزن می باشد. منظور از پیشگیری ثانویه کنترل دقیق قند خون بعد از بروز دیابت جهت جلوگیری از پیدایش عوارض آن است. اقدام و درمان مناسب جهت جلوگیری از پیشرفت عوارض دیابت پیشگیری ثالثیه است.
کلیات درمان
در سال های اخیر نگرش به درمان دیابت تغییرات چشمگیری داشته و تنها به رفع علایم ظاهری اکتفا نمیگردد و اهداف دیگری از جمله کاهش عوارض بلند مدت نیز مدنظر است. درمان موفق درمانی است که بیمار بتواند با همکاری مداوم و موثر حداکثر راحتی و انعطاف شیوه زندگی را به دست آورد.
سه پایه اصلی درمان دیابت رعایت رژیم غذایی، ورزش و داروها شامل انسولین و قرص های پایین آورنده قند خون می باشد. جهت تنظیم و ایجاد تعادل میان پایه های فوق کنترل مرتب قند خون الزامی است.
در خاتمه با عنایت به شعار امسال دیابت و زنان _حق ما داشتن آینده ای سالم
می توان گفت مادران با توجه به جایگاهشان در خانواده در بحث آموزش که اساس پیشگیری است و نیز در تغذیه سالم و افزایش فعالیت بدنی فرزندان خانواده نقش موثری دارند
از طرفی با توجه به اینکه 2 نفر از هر 5 زن دیابتی در سنین باروری هستند و زنان مبتلا به دیابت بیش از سایرین در معرض خطرسقط جنین یا تولد نوزاد دارای ناهنجاری هستند نیاز به توجه ویژه جهت تامین نیاز های درمانی دارند.
فراموش نکنیم نتیجه اقدام امروز تغییر فردا خواهد بود.