با حضور دکتر اسحاق دیوان | به میزبانی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی
در راستای توسعه گفتمان علمی پیرامون چالش‌های اقتصادی منطقه خاورمیانه، وبینار تخصصی «مسیر نوسازی و تجدید حیات برای کشورهای با درآمد متوسط و بدهکار منطقه MENA»، به همت کارگروه زبان انگلیسی انجمن علمی اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی و با همکاری انجمن علمی اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.
دکتر اسحاق دیوان (Ishac Diwan)، استاد مدعو (Professor of Practice) در دپارتمان اقتصاد دانشگاه آمریکایی بیروت (AUB) و مدیر پژوهشی آزمایشگاه «تأمین مالی برای توسعه» (Finance for Development Lab) در مدرسه اقتصاد پاریس (Paris School of Economics)، سخنران اصلی این نشست علمی بودند.
بررسی علمی سناریوهای بازسازی اقتصادی در خاورمیانه
موضوع محوری این وبینار، بررسی یافته‌های گزارش کمیسیون ثبات و رشد منطقه (۲۰۲۲) درباره چالش‌ها، فرصت‌ها و سناریوهای خروج از بحران اقتصادی در کشورهای با درآمد متوسط و بدهکار منطقه MENA بود.
وبینار در دو بخش ارائه تحلیل و گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان برگزار شد.
بخش اول: بحران بدهی و مسیرهای خروج
در بخش نخست، دکتر دیوان با تمرکز بر تجربه کشورهایی نظیر لبنان، مصر و تونس، به بررسی بحران بدهی، ناکارآمدی مدل‌های اقتصادی موجود، و نقش سیاست‌های ریاضتی پرداختند.
ایشان تاکید کردند: «منطقه خاورمیانه در نقطه تلاقی بین فروپاشی مالی و انفجار نارضایتی اجتماعی قرار گرفته است؛ تنها برنامه‌های ملی معتبر، دارای مالکیت داخلی و مبتنی بر رشد می‌توانند این چرخه را بشکنند.»
تحلیل موردی بحران مالی در لبنان، نشان داد که تاخیر در اقدامات اصلاحی می‌تواند منجر به زنجیره‌ای از فروپاشی‌های بانکی، اجتماعی و نهادی شود.
بخش دوم: اعتماد عمومی، ظرفیت دولت و اصلاحات پایدار
در بخش دوم، دکتر دیوان به این نکته کلیدی پرداختند که اصلاحات اقتصادی در کشورهای منطقه، ذاتا سیاسی هستند. به‌زعم ایشان، بدون بازسازی اعتماد عمومی، شفافیت، مشارکت جامعه مدنی، و ایجاد ائتلاف‌های اجتماعی پایدار برای اصلاحات، هیچ برنامه‌ای برای نوسازی اقتصادی به نتیجه نخواهد رسید.
یکی از بخش‌های جذاب این گفت‌وگو، بررسی چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی به‌عنوان مدلی از اصلاحات بالا به پایین بود. در این‌باره پرسش‌هایی مطرح شد:
آیا می‌توان مشروعیت اقتصادی حاصل از رشد را جایگزین مشروعیت سیاسی کرد؟
آیا مدل عربستان می‌تواند الگویی برای دیگر کشورهای منطقه باشد، با وجود غیبت مشارکت سیاسی گسترده؟
نکات کلیدی و جمع‌بندی
دکتر دیوان در جمع‌بندی سخنان خود، مجموعه‌ای از پیش‌نیازها برای موفقیت در فرآیند بازسازی اقتصادی را ارائه کردند:
🔹 رشد اقتصادی، شرط لازم برای پایداری مالی است؛ اما بدون اصلاح نهادها و جلب اعتماد عمومی، نمی‌تواند ادامه‌دار باشد.
🔹 اصلاح سیاست‌های مالی، دیجیتال‌سازی، سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی، و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای از جمله مولفه‌های کلیدی برای تجدید حیات اقتصادی در خاورمیانه هستند.
🔹 تجربه موفق کشورهایی چون اندونزی و عربستان سعودی، می‌تواند الگوهای الهام‌بخشی برای مسیرهای بومی‌سازی شده در منطقه باشد.
قدردانی و ادامه مسیر
انجمن علمی اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی، مراتب قدردانی خود را از دکتر اسحاق دیوان به‌دلیل همراهی علمی و زمانی که برای تعامل با دانشجویان ایرانی اختصاص دادند، اعلام می‌دارد. همچنین از تمامی شرکت‌کنندگان، دانشجویان و پژوهشگرانی که با حضور و پرسش‌های خود در غنای این نشست نقش داشتند، صمیمانه سپاس‌گزاریم.
این وبینار، بخشی از مسیر پیوسته دانشکده اقتصاد برای پرداختن به مسائل کلان توسعه و اقتصاد سیاسی منطقه خاورمیانه است و ادامه این مسیر در برنامه‌های آینده نیز دنبال خواهد شد.